Мұхтар Әуезов
(туғанына 125 жыл)

28 қыркүйек 1897, Шыңғыс болысы, Семей уезi, Семей облысы, Ресей империясы — 27 маусым 1961, Мәскеу, РСФСР, КСРО.

Көрнектi қазақ жазушысы, драматург және ғалым. Қазақ КСР ҒА академигi (1946), Қазақстан Жазушылар одағының төрағасы.

Әуезов отбасы Абай Құнанбаевтың отбасымен туысқан болған, Мұхтар Әуезовтiң атасы Абай шығармашылығының досы әрi қадiрлеушiсi болған. Мұхтар Әуезов орыс мектебiнде, мұғалiмдер семинариясында, Ленинград (Санкт-Петербург) университетiнiң филология факультетiнде, Орта Азия университетiнiң аспирантурасында бiлiм алған.

Революцияның басында Мұхтар Әуезов Қырғыз Республикасы ОСК жауапты хатшысы қызметiн атқарды, колчаковщина кезiнде Семей облысындағы Колчакпен күреске белсене қатысты. Мұхтар Әуезов ұлы ақын-ағартушы Абай Құнанбаевтың өмiрi туралы "Абай жолы" роман-эпопеясын жазды. «Абай жолы» роман-эпопеясы совет әдебиетiнiң көрнектi туындысы болып табылады. Романда XIX ғасырдың екiншi жартысындағы қазақ қоғамы өмiрiнiң күрделi көрiнiсi көрсетiлген. Қазақстан әдебиетiнде Мұхтар Әуезов драматург ретiнде ерекше орын алады. Әуезовтiң ең алғашқы шығармасы-"Еңлiк-Кебек" пьесасы болды. Ол екi жастың қайғылы тағдыры туралы халық аңызына негiзделiп жазылған. Сюжетi жағынан Шекспирдiң "Ромео мен Джульетта"пьесасындағы Монтекки мен Капулеттидiң отбасы арасындағы араздығы туралы оқиғаға ұқсас келедi. "Еңлiк-Кебек" пьесасы алғаш рет Абайдың әйелi Әйгерiмнiң киiз үйiне қойылды, содан берi қазақ сахнасынан түскен жоқ. Оның "Қаракөз" драмасы, Қазақстанның халық әншiлерiнiң ұлттық және тұрмыстық ерекшелiктерiн Тарихи шыншылдықпен қалпына келтiрiп, 1926 жылы Қызылорда қаласында өткен драматургтер байқауында бiрiншi сыйлыққа ие болды.

Оның "Байбач-токал" драмасы да қазақ әдебиетiнен ерекше орын алады. Мұхтар Әуезов "қорғансыздардың тағдыры" (1921), "кiм кiнәлi?"(1923),"неке "(1923)," бiлiмдi азамат "(1923)," аза тұту кезiндегi сұлулық "(1925)," Асудағы атыс " (1927) және басқалары жазды.

Әуезовке 20-дан астам пьеса тиесiлi, оның iшiнде: "Айман-шолпан" (1934), "Абай" (1940 қойылым, л. с. Соболевпен бiрге), "Қаракөз" (1926), "Қара қыпшақ Қобыланды" (1943-1944), "Зарница" (1934), "шекарада" (1937)," сынақ сағатында " (1942) және басқалар.

1960 жылы бiр топ Кеңес жазушыларымен АҚШ-қа барды. Қайтып оралғаннан кейiн ол "американдық әсерлер" очерктер циклiнде және "кiшi тайпа"жаңа романында жұмыс iстейдi.

1961 жылдың жазында Мәскеуге емделуге барады, бiрақ операция кезiнде қайтыс болады.

Сыйлықтары мен марапаттары:

Мұхтар Әуезовтiң туғанына 100 жыл толуына орай номиналы 20 теңгелiк Қазақстанның естелiк монетасы.

Әуезов есiмiмен театрлар, көшелер мен қала типтес поселке аталады.

Ленин Орденi (1957).

2 Еңбек Қызыл Ту орденi (1945, 1956).

"Құрмет Белгiсi" Орденi (1949).

"Абай"романы үшiн бiрiншi дәрежелi Сталиндiк сыйлық (1949).

"Абай жолы"роман-дилогиясы үшiн Лениндiк сыйлық (1959).