Қазыбек Келдiбекұлы
(туғанына 355 ж толды)

Қазыбек Келдiбекұлы (Қаз Дауысты Қазыбек, 1667, прибрежья Сырдарьи — 1763 (по другим данным, 1764 и 1765[2]). Қазақстанның Қарағанды облысы қазiргi Қарқаралы ауданындағы терактiнiң кiлтiндегi қыстау [2]) — қазақтың ұлы биi.

Қазыбек би Кельдибекулы — ұлы оратор, тиесiлi жузу, орта жүз бөлiмге Қаракесек Арғын тайпасынан. Оның лақап аты (Қаз дауысты) қазақ тiлiнен аударғанда Қаз дауысты дегендi бiлдiредi. Төле би және Әйтеке бимен бiрге қазақ халқының үш ұлы биiнiң (судьяларының) бiрi және "Адат" (заңдар) Қазақ әдет-ғұрыптарының алғашқы жүйеленген жинағы авторларының Қазыбек Келдiбекұлы-халықта Қаз дауысты Қазыбек ретiнде белгiлi ("Қазыбек, сөзi мен буынында теңдесi жоқ", сөзбе-сөз" Қазыбек керемет дауыспен"), бұл атауды аңыз бойынша, қазақтардың ант қабылдаған жауы Хунтайджи Галдан Цэрэннен алған, оның шешендiгiмен қайран қалған және гипнозға түскен бiрi.

Ол Сырдария жағалауында дүниеге келген (нақты туған жерi белгiсiз), балалар мен жасөспiрiмдердi Қаратау мен Ұлытауда өткiзген, Орта жүзге, арғын тайпасының қаракесек руына жататын. Әкесi Келдiбек, атасы Шаншар. Шаншардың есiмi соншалықты танымал және танымал болғандықтан, анасы Сүлеймен алыстан Шаншарға келiп тұрады, оны жақсы оқығаны және даналығы үшiн Шаншар абыз деп атаған.

Тәрбиенiң отбасылық дәстүрiнiң арқасында Қазыбек бала кезiнен шешендiк пен өткiр ақыл танытып, жылдар бойы даңқты биге айналды. Оған жоңғар билеушiсiне келесi үндеуi, ол әлi жас кезiнде елшiлiк миссиясына алғаш рет қатысқан кезде берiледi.

Қазыбек Келдiбекұлы Тәуке, Семеке, Әбiлмәмбет, Абылай хандар кезiндегi мемлекеттiк басқару iстерiне белсене араласып, қазақ хандарының iшкi және сыртқы саясатының пәрмендiлiгiне өз үлесiн қосты. Жоңғар басқыншыларына қарсы бүкiлхалықтық күрестi ұйымдастырушылардың бiрi болды. Достық қарым-қатынас орнатуды қолдау

Қазыбек Келдiбекұлы Төле би және Әйтеке бимен бiрге тарихқа Үш жүздi бiрiктiрудiң бастамашысы, Тәуке хан тұсында қабылданған және "Жетi жарғы" (Жетi жарғы) деп аталған Заңдар жинағының авторларының бiрi ретiнде ендi. Онда жермен, мүлiктiк қатынастармен, отбасымен, қылмыс үшiн жазаны анықтаумен, халықаралық қатынастармен, татуласумен, ажырасумен, жесiрлердiң жағдайымен байланысты мәселелерге көзқарастар Конституциялық шоғырландырылды. Қазыбек Галдан Церенмен келiссөздерге қатысып, халықтың, әйелдердiң, әскери тұтқындардың мүдделерiн қорғады. Жоңғар Үкiметiне жасаған сапарларының бiрi Абылайды тұтқыннан құтқару ниетiмен байланысты болды. Абылай 1741 жылы Орта жүзде қалмақтардың шабуылынан кейiн тұтқынға түсiп, екi жыл зинданда өткiзгенi белгiлi. Оны Галдан Цереннiң талаптарына жауап ретiнде туыстары берген болуы мүмкiн, оның ұлы Шарышты Абылай жекпе-жекте өлтiрген. . Абылай ханның болашағын көрiп, оның мiнезiн, мiнезiнiң мықтылығын, қазақ халқының бiрлiгi идеясына берiлгендiгiн бағалай отырып, Қазыбек Келдiбекұлы үлкен табандылық танытып, Абылайдың отанына оралуына қол жеткiздi, Бұл жерде Абылай ресми түрде хан болмай, бiрден Сары-Арқадағы хандықты басқарды. Өмiр бойы ол билiк үшiн күресте рулар мен хандар арасындағы алауыздықты жоюға, сондай-ақ көршi халықтармен өркениеттi қарым-қатынасты сақтаудың лайықты жолын табуға тырысып, халықтың бiрлiгiне, бiртұтастыққа шақырды.

5 ұлы: Бекболат, Қазымбек, Базаргелдi, Барқы, Сырымбет, қызы Манкан (Камка)[2].

Қазыбек Келдiбекұлы 1764 жылы желтоқсан айында Семiзбұға тауының етегiнде Теректi қайнарында дүниеден өткен.

Түркiстанда, Ахмет Яссауи кесенесiнде жерленген.