Жалғыз ұшқыш-қазақ, штурман-атқыш. Қазақстан Республикасының Батыры (Халық Қаһарманы).

1922 жылы 15 мамырда Гурьев облысы Ганюшкино ауылында дүниеге келген. 2008 жылы 20 мамырда қайтыс болды.

1940 жылы Орал қаласындағы № 1 орта мектептi алтын медальмен бiтiрiп, жергiлiктi аэроклубтың запастағы ұшқыш куәлiгiн аттестатпен бiрге алды. Дөңгелек үздiк оқушы, ең жақсы белсендiлердiң бiрi — пионер жетекшiсi және мектептiң комсомол ұйымының хатшысы — 1940 жылдың жазында оныншы сыныпты да, аэроклубты да сәттi аяқтайды. Қолында екi құжат бар — Үздiк аттестат және запастағы ұшқыш куәлiгi. Бiрiншi құжатпен-тiптi ММУ-да емтихансыз. Бiрақ Хиуаз Мәскеуге барып, бiр жерге емес, тiкелей әуе академиясына барады. Жуковский. Алайда, қазақ даласынан келген қыздың әрекетi тым батыл деп есептелдi. Ол сыпайы, бiрақ қатты бас тартады. Бұл жеңiлiс, армандар мен жоспарларға соққы болды. Аспанға апаратын жол мәңгi жабық болып көрiндi. Бiрақ ол Қазақстанға қайтып оралмады, Бiрiншi Мәскеу медициналық институтына өтiнiш бердi.Хиуаз емтихан тапсырмай-ақ оқуға қабылданды.Себебi үздiктер қатарындағы аттестаты осы жерде пайдалы болды. Бiр жылға жуық уақыт өттi, бiрiншi курстың жазғы емтихан сессиясы басталады. Бiрақ оның аяқталуына уақыт жоқ — Соғыс!

Хиуаз Доспанова 588-шi түнгi бомбалаушы әуе полкiне штурман-атқыш ретiнде қабылданды. Жауынгерлiк тапсырмаларды Оңтүстiк майданда, Солтүстiк Кавказда, Закавказьеде, Украинада және Белоруссияда орындады.

Соғыстан Хиуаз Доспанова II топтағы мүгедек болып оралды, бiрақ соған қарамастан қоғамдық өмiрге белсене араласты

Соғыстан кейiн не iстеу керек едi, оныншы сыныпта ұшқыш болуды шешкен адам, содан кейiн әр түрлi кедергiлер мен қиындықтарды жеңiп, мақсатына жетiп, медициналық институтта оқуын тастап, ұшқыш және штурман мамандығын алады, соғысқа қатысады. осы мамандықты шексiз жақсы көредi. Хиуаз соғысты екiншi топтағы мүгедек болып бiтiрдi. Бұл қазiрдiң өзiнде маңызды. Рульде ешкiм мүгедектерге жол бермейдi. Бұл тек соғыс уақытында, Алексей Маресьев сияқты, Хиуаз сынған екi аяғымен ұшуға жiберiлдi. Бұл кезде Хиуаз үшiн ұшудан бас тарту ауруханада ұзақ уақыт жатқаннан гөрi ауыр жарақат болатынын түсiнген полктегi командирлердiң сүйiспеншiлiгi мен құрметi маңызды рөл атқарғаны жасырын емес. Хиуаз қазiр аспанға апаратын жол шынымен жабылғанын түсiндi. Жеңiстен аз уақыт бұрын, полк штабына ауысқаннан кейiн Хиуаз достары Наташа Меклин, Рая Аронова, Саша Хорошилова, Женя Жигуленкомен бiрге соғыстан кейiнгi жақын болашақты талқылай отырып, мединститутқа оралу туралы айтқан. Ол бұл туралы естелiктерiнде жазады. Бiрақ бiз оның медицинаға оралмағанын бiлемiз. Ол қоғамдық қызмет жолында жүрдi. Батыс Қазақстан облыстық партия комитетiнiң сол кездегi бiрiншi хатшысы Минайдар Салин майданнан оралған коммунист Хиуаз Доспановамен әңгiме барысында оған партиялық-саяси жұмыста жұмыс iстеудi ұсынды. Ол облыстық партия комитетiнiң нұсқаушысы болып бекiтiлдi. Бiр жылдан кейiн ол Алматыдағы жоғары партия мектебiне барады. Хиуаз Туған Батыс Қазақстандағы аудандық партия комитетiнiң нұсқаушысынан бастап Қазақстан ЛКЖО ОК хатшысына дейiнгi жолдан өттi. 1951 жылы Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесiнiң депутаты және бiрiншi сессияда Президиумның хатшысы болып сайланды. Зейнеткерлiкке шыққанға дейiн Хиуаз Каировна Алматы қалалық партия комитетiнiң хатшысы болды, ол Астананың өмiрiне белсене араласты.

Өкiнiшке орай, елуiншi жылдардың соңында олар майдан жарақаттары мен контузиялардың салдары туралы бiлдi. Хиуаз денсаулығы айтарлықтай нашарлады. Қырық жасқа да жетпей, ол 1959 жылы зейнетке шығуға мәжбүр болды.

Атыраудағы спорт сарайына Ұлы Отан соғысының аты аңызға айналған ұшқышы Хиуаз Доспанованың есiмi берiлдi.

Марапаттар

Ұлы Отан соғысындағы ерлiгi мен батылдығы үшiн Қызыл Жұлдыз, II дәрежелi Отан соғысы, Қызыл Ту ордендерiмен, "Кавказды қорғағаны үшiн", "Варшаваны азат еткенi үшiн", "Германияны жеңгенi үшiн" медальдарымен және басқа да жауынгерлiк наградалармен марапатталды. Екi рет батыл ұшқыш қатты жарақат алды, бiрақ қайтадан қатарға оралып, Берлин маңындағы Жеңiстi қарсы алды.

Жеңiстiң 60 жылдығы қарсаңында ҚР Президентi Нұрсұлтан Назарбаевтың Жарлығымен батыр ұшқышқа мемлекеттiң жоғары атағы — Халық Қаһарманы берiлдi.