Тәуелсiздiктiң 30 жылы iшiнде 30 оқиға

1. Бiздiң Республикамыздың Тәуелсiздiгiн жариялау ең алғашқы маңызды және шешушi жетiстiк болғаны сөзсiз. Қазақстан әлемнiң халықаралық картасында пайда болды, өзiнiң шекарасын белгiлеп, негiзгi құжаттарды қабылдады. Өзiнiң әскерi мен мемлекеттiк басқару құрылымы құрылды.

2. 1991 жылғы 29 тамызда Нұрсұлтан Назарбаевтың Жарлығымен Семей ядролық полигоны жабылды. КСРО ыдыраған кезде Қазақстанға әлемдегi төртiншi ядролық қару қоры тиесiлi болды. 1949 жылдан бастап Семей ядролық полигонында барлығы 500 жарылыс өткiзiлдi. Қазақстанның бастамасы бойынша 29 тамыз Ядролық сынақтарға қарсы халықаралық iс-қимыл күнi болып жарияланды. Айта кету керек, бұл саясат iрi әлемдiк державалар тарапынан сенiмдi нығайтуға ықпал етiп, сол арқылы ҚР-ға тiлектестiк қарым-қатынасты қамтамасыз еттi.

3. 1991 жылдың 2 қазанында қазақтың тұңғыш ғарышкерi Тоқтар Әубәкiров ғарышқа ұшты. Ол ғарышқа "Мир" орбиталық кешенiне бару экспедициясының зерттеушi-ғарышкерi ретiнде аттанды. Бiздiң отандасымыз орбитада бiрiншi қазақстандық ғарыш бағдарламасы бойынша тәжiрибелер өткiздi.

4. 1991 жылдың 1 желтоқсанында алғашқы бүкiлхалықтық, бiрақ баламасыз Қазақстан Президентiн сайлау өттi, онда сайлау учаскелерiне келген қазақстандық сайлаушылардың 98,76 пайызы Нұрсұлтан Назарбаевқа дауыс бердi. 1991 жылғы 10 желтоқсанда Н.Назарбаев республика сарайында салтанатты түрде ант берiп, халық сайлаған Қазақстан Президентi ретiнде жұмысқа кiрiстi. Сол күнi Республиканың Жоғарғы Кеңесi Қазақ КСР-iн Қазақстан Республикасы деп қайта атау туралы шешiм қабылдады.

5. 1992 жылы Қазақстанның Мемлекеттiк рәмiздерi — егемендiгiмiздi айқындайтын нысаны қабылданды. "Қазақстан Республикасының Мемлекеттiк рәмiздерi туралы" Конституциялық Заң 2007 жылғы 4 маусымда қабылданды. Осы Заңға сәйкес жыл сайын 4 маусым Қазақстан Республикасында Мемлекеттiк рәмiздер күнi ретiнде мерекеленедi.

6. 1993 жылғы 28 қаңтарда Қазақстан Республикасының алғашқы Конституциясы қабылданды. Құрылымдық жағынан ол кiрiспеден, 4 бөлiмнен, 21 тараудан және 131 мақаладан тұрды. Конституция Қазақстан мемлекеттiк егемендiк алған сәттен бастап қабылдаған көптеген құқықтық нормаларды: халықтық егемендiктi, мемлекеттiң тәуелсiздiгiн, билiктi бөлу қағидатын, қазақ тiлiн мемлекеттiк тiл ретiнде тануды, Президенттi мемлекет басшысының, сот органдарын — Жоғарғы, Конституциялық және Жоғары төрелiк соттардың мойындауын және басқаларын бойына сiңiрдi.

7. Осы жылдың 15 қарашасында айналымға тәуелсiздiктiң тағы бiр атрибуты — ұлттық валюта енгiзiлдi. Сол кезде Нұрсұлтан Назарбаев осы ауқымды оқиғаға байланысты халыққа үндеу жолдады. Телебағдарламада ол қазақстандықтарға алғашқы теңгенi де көрсеттi. Ұлттық валютаның пайда болуымен елдiң егемендiгi нығайды. Ұлттық валютаны енгiзу Қазақстан үшiн жаңа тәуелсiз мемлекет ретiнде маңызды тарихи сәттердiң бiрiне айналды, сондықтан Қазақстан үшiн егемендiк алғаннан кейiн де ұлттық валютаны енгiзу қажеттiлiгi өзектi мәселеге айналды.

8. 1994 жылы елорданы Алматыдан Ақмолаға көшiру туралы шешiм қабылданды. Үш жылдан кейiн Назарбаевтың Жарлығымен Ақмола Астана болып жарияланды. 1998 жылы Ақмола Астана болып өзгертiлдi. 30 жыл iшiнде қала танымастай өзгердi — көк тiреген ғимараттар бой көтердi, жасыл белдеу мен ботаникалық бақ отырғызылды, бiрақ ең бастысы-Астанаға бизнес пен инвестициялар келдi.

9. 1995 жылдың 1 наурызында Елбасының бастамасымен Қазақстан халқы Ассамблеясы құрылды. Бiздiң елiмiз және оны мекендейтiн этностар бейбiтшiлiк пен келiсiмде өмiр сүру мүмкiндiгiне ие. Ассамблеяның қызметi Қазақстан Республикасының ұлтаралық қатынастар проблемаларын тиiмдi шешетiн ел ретiндегi халықаралық беделiнiң өсуiне ықпал ететiнiн атап өту маңызды. Ассамблеяның қосқан үлесi ең жоғары деңгейде лайықты бағаланды. Кезiнде Қазақстанға сапармен келген БҰҰ-ның жетiншi Бас хатшысы Кофи Аннан оны әлемнiң басқа мемлекеттерi үшiн ұлтаралық келiсiмнiң, тұрақты, орнықты дамудың үлгiсi деп атады. Қазақстанға келген Рим Папасы Иоанн Павел II де Қазақстан халқы туралы жоғары пiкiр бiлдiрдi.

10. 1995 жылғы 30 тамызда бүкiлхалықтық референдумда қолданыстағы Қазақстан Республикасының Конституциясы қабылданды. Бұл күн мемлекеттiк мереке-Қазақстан Республикасының Конституциясы күнi болып белгiленген. Елдiң Негiзгi заңын қабылдау алдында халқының Конституцияның жобасын кеңiнен талқылауы болды. Жалпы алғанда, жобаның 33 мыңға жуық ұжымдық талқылауынан өттi, оған 3 миллионнан астам азамат қатысты. Талқылау барысында 30 мыңға жуық ұсыныстар мен ескертулер енгiзiлдi. 55 бапқа 1100-ден астам түзетулер мен толықтырулар енгiзiлдi.

11. 1999 жылы Қазақстанда жоғары оқу орындарына түсуге және бiлiм алуға тiлек бiлдiрушiлер үшiн Ұлттық бiрыңғай тестiлеу жүйесi енгiзiлдi. Сондай-ақ, ҰБТ балдары "Болашақ"президенттiк стипендиясын тағайындау кезiнде де маңызды.

12. 2000 жылы Қазақстан iрi жоба — Қашаған мұнай және газ кен орнын iске қосты. Қашаған соңғы 40 жылда ашылған әлемдегi ең iрi кен орындарының бiрi, сондай-ақ теңiздегi ең iрi мұнай кен орны болып табылады.

13. 2001 жылы бiз ел тәуелсiздiгiнiң он жылдығын атап өттiк. 2001 жылы Қазақстандағы өмiр жақсы жаққа өзгере бастады Өйткенi, 1993-2000 жылдар аралығында Қазақстанға 14,7 миллиард АҚШ долларына шетелдiк инвестициялар келiп түстi — бұл Орталық Азияның басқа мемлекеттерiне қарағанда әлдеқайда көп. Бұл мемлекет басшылығы жүргiзiп отырған, қазақстандық қоғамдағы тұрақтылық пен келiсiммен нығайтылған ашықтық пен сенiм саясатының табысы екенi сөзсiз болды.

14. Тәуелсiздiк жылдары Қазақстан БҰҰ, ЕҚЫҰ, ИЫҰ, ШЫҰ, ТМД, ЕАЭО, БЭК, ҰҚШҰ, ЭЫДҰ сияқты беделдi және ықпалды халықаралық алаңдардың қатысушысы болды.

15. 2002 жылы АӨСШК бiрiншi саммитi (Азиядағы өзара iс-қимыл және сенiм шаралары кеңесi) өттi. Iс-шара қорытындысы бойынша ұйымның Жарғысы болып табылатын Алматы актiсi қабылданды. Ол Азия құрлығында қауiпсiздiктi қамтамасыз ету жөнiндегi тиiмдi әрi әмбебап құрылымды жасауға арналған.

16. Осы жылдың 30 тамызында елордамыздың ең басты және танымал көрiктi жерлерiнiң бiрi — Бәйтерек монументi тұрғызылды.

17. Әлемдiк және дәстүрлi дiндер көшбасшыларының бiрiншi съезi 2003 жылдың қыркүйегiнде өттi. Содан берi олар үнемi өткiзiлiп келедi. Съезд алаңында конфессияаралық және өркениетаралық диалог мәселелерi талқыланады. Съезд идеясын әлемнiң Кофи Аннан, Джордж Буш, Маргарет Тэтчер, Цзянь Цземинь, Нельсон Манделла және басқа да ықпалды саясаткерлерi қолдады.

18. 2004 жылы Қазақстанның жүрегi — Ақорда ғимараты салынды. Құрылысқа қазақстандық және шетелдiк сәулетшiлер тартылды. Ғимараттың тұсаукесерi жаңа 2005 жылдың алдында өттi.

19. Афиныдағы жазғы Олимпиада ойындары Қазақстанның өз спортшыларымен танымал екенiн тағы да көрсеттi. Афиналық ойындарда Геннадий Головкин өнер көрсеттi. •

20. 2006 жылы Қазақстанның жаңа Әнұраны қабылданды. Әнұран мемлекетiмiздiң қазiргi мәртебесiне сәйкестендiре отырып, енгiзiлген өзгерiстермен қабылданды. Әнұран 1956 жылы жазылған танымал болған «Менiң Қазақстаным» атты әнi болды (композитор Шәмшi Қалдаяқовтың музыкасы Жұмекен Нәжiмеденовтiң сөзiне жазылған).

21. 2010 жылғы 1 қаңтарда Қазақстан, Ресей және Беларусь Кеден одағы жұмыс iстей бастады. Сонымен қатар, 2010 жылдан бастап бiздiң елiмiз ЕҚЫҰ-ға төрағалық еттi

22. Келесi жылы Астана мен Алматыда VII Қысқы Азия ойындары өттi. Қазақстан 70 медаль жеңiп алды, оның iшiнде 32 "алтын".

23. 2012 жылы Қазақстан әлемнiң бәсекеге қабiлеттi 50 экономикасының қатарына ендi.

24. 2014 жыл Еуразиялық экономикалық одақ құру туралы шартқа қол қоюмен белгiлендi.

25. Бiр жылдан кейiн бiздiң елiмiз Дүниежүзiлiк сауда ұйымының толыққанды мүшесi болды. ДСҰ-ға кiру кезiнде Қазақстан әлемнiң 160-тан астам елiнен тауарларды жеткiзу үшiн нарық ашты."ДСҰ-ға мүшелiк бiздiң экономикамызға жаңа мүмкiндiктер ашады.

26. Ең маңызды және ауқымды iс-шаралардың бiрi 2017 жылы Халықаралық, мамандандырылған EXPO көрмесiн өткiзу болды. Қазақстан ТМД-да оны өткiзген алғашқы ел болды. Көрмеге 115 мемлекет және 22 халықаралық ұйым қатысты

27. Айта кету керек, Қазақстанның бiтiмгершiлiк және антиядролық қызметi 2017 жылы лайықты мойындауға ие болды. Сол кезде мемлекет 2019 жылға дейiн БҰҰ Қауiпсiздiк Кеңесiнiң тұрақты емес мүшесi болды. Сол кезде бiздiң елiмiз Сирия үкiметтерi, БҰҰ және Сирия қарулы оппозициясы өкiлдерiнiң қатысуымен Сирия арасындағы қақтығысты бейбiт жолмен реттеу алаңына айналды.

28. 2018 жылдың шiлде айынан бастап ЭКСПО көрме кешенiнде орналасқан "Астана" халықаралық қаржы орталығы өз жұмысын бастады. Орталық инвестициялық капиталды тартудың қаржылық қақпасына айналды.

29. Бiр жылдан кейiн қазақстандықтар Нұрсұлтан Назарбаевтың президенттiктен кетуi туралы жаңалықты күтпеген жерден қабылдады. Мемлекет басшысының мiндетiн атқарушы 2019 жылғы маусымдағы президенттiк сайлауда жеңiске жеткен Қасым-Жомарт Тоқаев болды.

30. 2020 жылы Қазақстан басқа елдермен қатар коронавирус пандемиясына тап болды. Айта кету керек, бiздiң ғалымдар қазiр клиникалық сынақтан өтiп жатқан екi вакцинаны ойлап тапты. Айта кетейiк, төтенше жағдай мен карантин кезiнде мемлекет аурудың таралуын тежеу және азаматтарды қолдау үшiн қажеттi шаралар қабылдады. Мемлекеттiк органдар мен қарапайым қазақстандықтардың бiрлескен күш-жiгерiнiң арқасында пандемия елге үлкен соққы әкелмедi. Дегенмен, қазақстандықтар Тәуелсiздiгiмiз үшiн мерейтойлық жаңа 2021 жыл қауiптi аурудан айықтырады деп үмiттенедi.

Қазақстан мен оның азаматтарының Тәуелсiздiктiң 30 жылы iшiнде қол жеткiзген, шын мәнiнде тарихи ауқымы бойынша салыстырмалы түрде қысқа мерзiм болып табылатын жетiстiктерi мемлекеттiк тұтастықты дамытудағы стратегиялық жолды дұрыс таңдау және елiмiздiң зор әлеуетi болып табылады. Бүгiнгi таңда Қазақстан Орталық Азияда заңды түрде көшбасшы болып танылды және Қазақстан халқының тәуелсiздiкке қол жеткiзуi мен одан да биiк белестерге жетуге ұмтылуы бұл тұрғыда айқындаушы рөл атқарды.

Мақаланы құрған күні 03.03.2021 12:56

Мақаланы жаңартқан күні 03.03.2021 12:58