Әлемдiк классиктердiң көптеген шығармалары бұрыннан берi қоғамдық мәдениеттiң өлмес меншiгiне айналды. 2022 жылы орыс және шетелдiк жазушылардың көптеген шығармалары мерейтойын атап өтедi. Әдеби шығармалардың туған күндерi мен мерейтойларын адамдар сияқты, атап өтедi.

Ол 2022 жылы дөңгелек күндердi белгiлейтiн шетелдiк туындылардың тiзiмiн ашады:

1."Патша-бұғы"," Турандот " (260 жыл) Карло Гоцци. Екi шығарма да 1762 жылы жарық көрдi. Итальяндық жазушы және драматург көптеген ертегi пьесаларын жазды, онда ол сюжеттiң фольклорлық элементтерiн және Маска кейiпкерлерiн таңдауда "дель арте" комедиясының принциптерiн қолданды.

2."Пиквик клубының өлiмнен кейiнгi жазбалары" (185 жыл) ч.Диккенс. Бұл ағылшын жазушысының ескi Англияның әдет-ғұрпы мен темпераментiнiң әртүрлiлiгiн бейнелейтiн алғашқы романы. Шығарма 1837 жылы жарық көрдi. Автордың жазбаларына сүйенсек, Диккенс ұлы және өлмес шығарма жасайды деп күдiктенбеген.

3."Джен Эйр" (175 жыл) Шарлотта Бронте. Романның алғашқы жарияланымы 1847 жылы болды. Кiтап алғашқы күннен бастап оқырмандардың сүйiспеншiлiгi мен сыншылардың ынта-ықыласына ие болды. Бүгiнгi таңда "Джен Эйр" әлемдiк классиканың ең танымал туындыларының бiрi болып қала беретiнi таңқаларлық емес.

4."Бовари ханым" (165 жаста) Густав Флауберт. Қарапайым сюжетке қарамастан, роман түрлi-түстi бөлшектермен және сюжеттiк желiнiң ерекше формасымен толықтырылған. Кiтап авторы өзiнiң кез-келген туындысын мiнсiз күйге жеткiзгiсi келетiндiгiмен танымал. "Бовари ханым" әлем әдебиетiнiң ең маңызды шығармаларының тiзiмiнде құрметтi орын алады.

5.5."Қабылданбаған" (160 жыл) В.Гюго. Роман-эпопеяны әлем жұртшылығы Француз классигiнiң бүкiл шығармашылығының апофеозы және XIX ғасырдың ең маңызды романдарының бiрi деп таниды. Алғашқы жарияланым 1862 жылы болды. Роман көптеген тiлдерге аударылған және көптеген елдерде мектеп бағдарламасының ажырамас бөлiгi болып табылады.

6."Пер Гюнт" (155 жыл) г. Ибсен. Пьеса 1867 жылы жарық көрдi. Бастапқыда жұмыс екiұшты әсер қалдырды, сыншылардың терiс пiкiрлерiн тудырды. Бiрақ кейiннен пьесаны қайта қарастыру орын алды, нәтижесiнде Генрик Ибсеннiң 5 актiдегi драмасы әдеби классика тiзiмiнде құрметтi орынға ие болды.

7."80 күнде әлем айналасында" (150 жыл) Ж.Верн. Француз жазушысының табынушылық романы Тұманды Альбионның флегматикалық тұрғыны мен оның қызметшiсi туралы баяндайды. Шығарма 1872 жылы жазылып, жарық көрдi.

8."Ханзада және Қайыршы" (140 жыл) М.Твен. Тарихи роман ирониялық форматта XVI ғасырдағы жетiлмеген ағылшын мемлекеттiк және сот жүйесiнiң кемшiлiктерi мен абсурдтары туралы баяндайды.

9."Көрiнбейтiн адам" (125 жыл) Г.Д. Уэлс. 1897 жылы жарық көрген романда адамды көрiнбейтiн аппарат ойлап тапқан ағылшын ғалымының тағдыры суреттелген. Жұмыс екiұшты әсер қалдырды-басқа ғалымдар тарапынан тым көп скептицизм. Алайда, бүгiнде бұл жұмысты шетелдiк әдебиеттiң классикасы деп атауға болады.

10."Баскервиллдiң итi" (120 жаста) А.К. Дойль. Ағылшын жазушысының детективтiк әңгiмесi алғаш рет 1902 жылы жарық көрдi. Шығарма барлық уақыттағы ең жақсы детективтiк романдар тiзiмiнде лайықты орын алады.

11."Қария мен теңiз" (70 жаста) Э.Хемингуэй. Американдық жазушының әңгiмесi 1952 жылы жарық көрдi. Бұл Хемингуэйдiң өмiрiнде жарияланған соңғы жұмысы, ол ескi Балықшы мен оның алып марлинге қарсы күресi туралы баяндайды.

12."Одуванчика шарабы" (65 жаста) Р.Д. Брэдбери. Әңгiме алғаш рет 1957 жылы жарық көрдi. Бұл жазушының шығармашылығынан ерекшеленетiн керемет шығарма. Көбiнесе бұл автобиографическая кiтабы.

Егер сiз кейбiр шығармалармен әлi таныс болмасаңыз, олардың кейбiрiн бiлудiң уақыты келдi:

1."Сөредегi сөздер ойыны" (835 жыл). Ең үлкен шығарма шамамен 1185 жылы немесе 1-2 жылдан кейiн жазылған. Бұл жұмыстың орыс мәдениетi үшiн маңыздылығын асыра бағалау мүмкiн емес. Болжам бойынша," сөз " оңтүстiк орыс тiлiнен шыққан.

2.Николай Михайлович Карамзиннiң "Кедей Лиза" шығармасы (алғашқы жарияланғанына 230 жыл). Жұртшылық бұл оқиғаны алғаш рет 1792 жылы көрдi. 4 жылдан кейiн" Кедей Лиза " жеке кiтап болып шықты.

3.А.С.Пушкиннiң"Олег туралы ән" (200 жыл) шығарамасы. Бұл тарихи баллада жанрында жазылған ең танымал орыс өлеңдерiнiң бiрi. Александр Сергеевич 1822 жылы "ән" жазды, бiрақ алғашқы басылымы 1825 жылы жарияланды.

4."Дубровский" (190 жыл) А.С. Пушкин. Бұл орыс тiлiндегi ең танымал романдардың бiрi, Мария Троекурова мен Владимир Дубровскийдiң махаббаты туралы.

5."Диканка маңындағы фермадағы кештер" (190 жыл) Н.В. Гоголь. Бұл "Ганц Кюхельгартен"өлеңiн есептемегенде, ұлы орыс жазушысының алғашқы кiтабы. Әңгiме екi томнан тұрады, олардың бiреуi 1831 жылы, екiншiсi 1832 жылы жарық көрдi.

6."Бородино" (185 жыл) М.Ю. Лермонтов. Өлең 1837 жылдың басында жазылған және "Современник"журналында жарияланған. Орыс әдебиетiнiң классикасына айналған Михаил Юрьевичтiң шығармасы 1812 жылы 7 қыркүйекте Бородино шайқасы туралы баяндайды.

7."Өлi жандар "1 том, " Пальто " (180 жыл) Н. В.Гоголь. "Өлген жандардың" бiрiншi томы 1842 жылы жарық көрдi — шығарма әлем әдебиетiнiң ең маңызды шығармаларының тiзiмiне енген. "Пальто" 1842 жылы жарық көрдi-кiтап орыс әдебиетiнiң тарихына кез-келген мемлекет пен атақта әлеуметтiк теңдiк пен жеке тұлғаның ажырамас құқықтарының көрiнiсi ретiнде кiрдi.

8."Аңшының жазбалары" (170 жыл) И.С. Тургенев. Ұлы жазушының әңгiмелер жинағы 1852 жылы жеке басылыммен жарық көрдi. Зерттеушiлердiң бiрi "Жазбаларды" әңгiмелер десе, ал кейбiреулерi -очерктер деп атайды. Қалай болғанда да, орыс классигiнiң туындысы оқырмандардың назарына лайық.

9. "Ума қасiретi" (160 жыл) А.С. Грибоедов. Сатиралық жанрда жазылған. XIX ғасырдың бiрiншi жартысындағы Мәскеу ақсүйектерiнiң қоғамын бейнелейтiн, орыс әдебиетiнiң классикасы. Александр Сергеевич орыс әдебиетiнiң тарихына алғашқы реалистiк комедияның авторы ретiнде кiрдi.

10."Қылмыс пен жаза" (155 жыл) Ф.М.Достоевский. Орыс жазушысының әлеуметтiк-психологиялық және философиялық романы әлемдiк әдеби процеске әсер еттi — көптеген елдерде Достоевский белгiлеген тақырыптың дамуын жалғастырған"Спутниктер" романдары пайда болды.

11."Көктемгi сулар" (150 Жыл) И.С.Тургенев. Орыс жазушысының әңгiмесiнде шетелдегi орыс жер иесiнiң әдемi махаббат тарихы баяндалады. Шығарма 1872 жылы жазылған.

12."Анна Каренина" (145 жыл) Л. Н.Толстой. Бұл бiрнеше шет тiлдерiне аударылған Ұлы орыс жазушысының орталық шығармаларының бiрi. Роман 1877 жылы жазылып, жарық көрдi. Сюжет моральды көрсетедi Сюжет XIX ғасырдың екiншi жартысындағы Санкт-Петербург пен Мәскеудiң ортасындағы халықтың әдет-ғұрпы мен өмiрiн көрсетедi.

13."Ваня ағай" (125 жыл) А.П. Чехов. Пьеса 1897 жылы жарық көрдi. Бұл жұмыста автор орыс зиялыларының рухани өмiрiн түрлi-түстi сипаттайды.

14."Түбiнде" (120 жыл) М.Горький. Орыс жазушысының пьесасы 1902 жылы жазылған. Шығарма кедейлерге арналған баспана тұрғындарының кейiпкерлерi мен тағдырлары туралы баяндайды. 1904 жылы бұл туынды Грибоедов сыйлығына ие болды.

15."Ақ гвардия" (95 жас) М.А. Булгаков. Бұл ұлы орыс жазушысының 1918 жылдың аяғында Украинадағы Азаматтық соғыс оқиғаларын сипаттайтын алғашқы романы. Автордың идеясы трилогияны құру болды. Роман толығымен Францияда 1927 жылы жарық көрдi.

16."Болат қалай шыңдалды" (90 жыл) Н.А.Островский. Орыс жазушысының кiшкентай өмiрбаяндық романы 1930 жылдан 1934 жылға дейiн жазылған. Кiтап Кеңес Одағы дәуiрiнде танымал болды және КСРО-да ең көп жарық көрген шығарма болды.

17."Адам тағдыры" (65 жыл) М.В. Шолохов. Орыс жазушысының әңгiмесi 1956 жылы жазылды, 1957 жылы "Правда"газетiнде жарық көрдi. Шығарманың Сюжетi Михаил Шолохов көктемде аң аулауда кездестiрген адамның өмiрiндегi нақты оқиғаларға негiзделген.

18."Жол жиегiндегi Пикник" (50 жыл) А.Н. және Б.Н. Стругацкий. Әңгiме 1972 жылы жұртшылық назарына ұсынылды. Шығарма Стругацкийдiң шығармашылығының қалған бөлiгi арасында шет тiлдерiне басылымдар мен аудармалар саны бойынша көшбасшы болып табылады. Әңгiме негiзiнде "Сталкер"фильмi түсiрiлдi.

19."Арбат балалары" (35 жас) а. н.Рыбаков. Анатолий Наумовичтiң романы 1982 жылы аяқталып, 1987 жылы жарық көрдi. Бұл 1930 жылдардағы жас ұрпақтың тағдыры туралы баяндайтын алғашқы туындылардың бiрi.

2022 жылғы балалар кiтаптарының мерейтойлары

Балалар әдебиетi-таңғажайып әңгiмелер, күлкiлi кейiпкерлер мен фантастикалық әлемдердiң жинағы. 2022 жылы келесi шығармалар өзiнiң мерейтойын атап өтедi:

1."Күлшеқыз немесе хрусталь аяқ киiм", "Етiк киген мысық", "Көк сақал", "Қаз әженiң ертегiлерi немесе iлiмдерi бар өткен шақтың әңгiмелерi мен ертегiлерi", "Саусақ бала"-мұның бәрi 1697 жылы жазылған Ұлы француз әңгiмешiсi Чарльз Перроның шығармалары. 2022 жылы әдеби қауымдастық әйгiлi ертегiлердiң 325жылдық туған күнiн атап өтедi.

2." Патша Ққрбақа немесе темiр Генри"," Ақшақар"," Рапунцель " (210 жыл)-Ағайынды Гриммдердiң әйгiлi ертегiлерi бiрнеше ұрпақты тәрбиеледi.

3."Ергежейлi мұрын" (195 жыл). Немiс жазушысы Вильгельм Гауфтың әйгiлi ертегiсi 1827 жылы жазылған. Шығарма "Александрия шейхi және оның құлдары"әлманахына енген.

4."Патшаның жаңа көйлегi" (185 жыл). Даниялық жазушы Ханс Кристиан Андерсеннiң 1837 жылы жазылған керемет ертегiсi.

5."Питер қоян ертегiсi" (120 жыл). Беатрис Поттердiң ертегiлерi-бұл балаларға ғана емес, ересектерге де ұнайтын классиканың бiр түрi.

6."Нильстiң жабайы қаздармен керемет саяхаты" (115 жыл) Сельма Лагерлеф керемет оқиғалар, жаңа таныстар және шынайы достық туралы таңғажайып оқиғаны баяндайды.

7."Хоббит немесе барып қайту" (85 жаста) Д.Р.Р. Толкиен. Ағылшын жазушысының әңгiмесi алғаш рет 1937 жылы жарық көрдi. Бүгiнгi таңда бұл жұмыс балалар әдебиетiнiң нағыз классикасы болып табылады.

Кiтаптардың мерейтойларын атап өту бұл — әдеби өнердiң ұлы туындысымен танысуға немесе ұмытылған әңгiмелермен қайта танысуға,қайталап еске түсiруге таптырмас тамаша мүмкiндiк.